Hans van Dooremalen
In de Oostenrijkse periode waren in Brünn (Brno) meerdere gelegenheidspostkantoren geopend, welke speciale stempels hebben gebruikt. Zo zijn onder meer bekend de Brünner Messe in 1907, de Fotografische tentoonstelling in 1910 en het gelegenheidspostkantoor in Brünn Schreibwald, dat verschillende malen geopend was tijdens het Moravische Landjuweel (Mährisches Landesschießen).
Tot voor kort niet bekend en pas enkele jaren terug in de dienstorders van de Oostenrijkse post gevonden is een gelegenheidspostkantoor, dat geopend was tijdens het regionale Sokolfestival in Brünn, dat gehouden werd van 27 tot en met 29 juni 1914 op een terrein bij Königsfeld, iets ten noorden van Brünn. Dit gelegenheidspostkantoor heeft geen speciaal poststempel gebruikt, maar aan de hand van de voorschriften in de dienstorders is het toch mogelijk poststukken, die van dit postkantoor zijn verzonden te identificeren.
Hans-Dieter Scholz beschrijft in zijn catalogus dit postkantoor en neemt daarbij een afbeelding van een poststuk op, dat is afgestempeld in het postkantoor van Königsfeld. Hij maakt daarbij zelf al de kanttekening, dat de kaart waarschijnlijk is meegenomen vanaf het festivalterrein en door de afzender zelf is gepost in het nabij gelegen postkantoor van Königsfeld.
Als de dienstorder goed wordt gelezen, is het duidelijk dat gezocht dient te worden, naar een Sokol-kaart, welke is verzonden vanaf het hoofdpostkantoor in Brünn (in die tijd Brünn 2), aangezien er duidelijk staat aangegeven, dat er 2 keer per dag een bode naar dat kantoor vertrok.. Bij de voorbereiding van de catalogus van Scholz, heb ik contact opgenomen Brian Day, die een grote collectie Sokol-kaarten bezit.
Hij stuurde onderstaande beschrijving van 2 kaarten in zijn collectie:
-Official postcard depicting a Sokol carrying a banner (with the famous stuffed crocodile at his feet, thought to be still on display at Brno Town Hall) and bearing Franz Josef 5 h. green stamp, machine cancelled with BRUNN 2/BRNO 2, two circles with bars and wavy lines postmarks dated 28.VI.14 – 10; addressed to Vrsovice (now Praha 73). Also published by J. Prochazka, Brno.
-An ordinary postcard with a Sokol carrying a flag at the top of a mountain but tied with a purple label advertising the Slet and used there. Again it is a machine canceller used from BRUNN 2/BRNO 2 with two circles with bars and wavy lines dated 28.VI.14 X -; addressed to Olomouc (map ref: M-K3). Published by F. J. Jedlicka, Prague.
Om technische redenen was het voor hem niet mogelijk destijds een afbeelding van deze kaarten mee te sturen. Omdat hij dus niet kon beschikken over een afbeelding, heeft Scholz uiteindelijk de kaart uit zijn eigen collectie opgenomen in zijn catalogus.
Onlangs ben ik er in geslaagd een dergelijke kaart te vinden. Het gaat hier om een kaart met het machinestempel van Brünn 2, gedateerd 28.VI/14 X en verzonden naar Gewitsch/Jevíčko in Moravië.
Omdat we hier te maken hebben met een kaart, welke verkocht is op het festivalterrein en welke verzonden is vanaf Brünn 2 op 28 juni 1914, kunnen we met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid stellen, dat dit een kaart is verzonden via het gelegenheidspostkantoor.
Alhoewel de dienstorder aangeeft, dat het gelegenheidspostkantoor ook geopend zou zijn op 29 juni 1914, zijn er geen poststukken met deze stempeldatum bekend.
Dit is ook niet verwonderlijk. Op 28 juni 1914 werd in Sarajevo de Oostenrijkse Aartshertog en troonopvolger Franz-Ferdinand samen met zijn echtgenote vermoord door een Servische activist, hetgeen algemeen als aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog wordt beschouwd. Onderzoek in lokale kranten toont aan, dat alle evenementen in Brünn, die op dat moment werden gehouden (er vond ook een landjuweel plaats), werden afgebroken, zodra het nieuws het moederland bereikte. Waarschijnlijk is er daarom maar 2 keer post naar het hoofdpostkantoor gebracht. De hier afgebeelde kaart werd daar om 10 uur ’s-ochtends afgestempeld, de eerste kaart genoemd door Brian Day om 10 uur ’s-avonds.
Literatuur:
-Bebilderter Katalog der Gelegenheits- & Sonderpostämter, Hans-Dieter Scholz, 2012 Eigenverlag, Gaming (A),, ISBN 978-3-200-02655-1